Skýrslur: Primary Lateral Sclerosis

PLS-Register	MS-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið
Alþjóða-MND	MND-Svíþjóð	HSP í USA	MND í USA	ALS Therapy	VIB-Belgía

  

 

  Alþjóðleg miðstöð rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum

International Center for Research on Motor Neuron Diseases

ICRon-MND

 

	Skýrslur um Primary Lateral Sclerosis
2012	CLINICAL EVOLUTION OF PURE UPPER MOTOR NEURON DISEASE/DYSFUNCTION (PUMND)
2010	The Stripe of Primary Lateral Sclerosis
2010	Primary lateral sclerosis may occur within familial amyotrophic lateral sclerosis pedigrees
2010	Natural history of upper motor neuron-dominant ALS
2009	Differentiation of Hereditary Spastic Paraparesis From Primary Lateral Sclerosis in Sporadic Adult-Onset Upper Motor Neuron Syndromes
2009	CLINICAL SPECTRUM OF MOTOR NEURON DISORDERS
2009	Usage of support services in primary lateral sclerosis
2009	Progression in primary lateral sclerosis: A prospective analysis
2008	Pure primary lateral sclerosis—Case reports
2008	A Locus for Primary Lateral Sclerosis on Chromosome 4ptel-4p16.1
2007	Differentiation Between Primary Lateral Sclerosis and Amyotrophic Lateral Sclerosis
2007	Autosomal dominant primary lateral sclerosis
2007	Decreased Thickness of Primary Motor Cortex in Primary Lateral Sclerosis
2006	Hereditary Spastic Paraplegia
2006	Monozygotic twins discordant for primary lateral sclerosis
2005	Primær lateralsklerose
2005	Primary lateral sclerosis, hereditary spastic paraplegia, and mutations in the alsin gene: Historical background for the first International Conference
2003	Primary lateral sclerosis: a rare upper-motor-predominant form of amyotrophic lateral sclerosis often accompanied by frontotemporal lobar degeneration with ubiquitinated neuronal inclusions?
2001	Primary lateral sclerosis: clinical, neurophysiological, and magnetic resonance findings
2001	Does primary lateral sclerosis exist? A study of 20 patients and a review of the literature
1998	Primary Lateral Sclerosis: A Case report with SPECT (Single Photon Emission Computed Tomography) Study
1992	Primary lateral sclerosis. Clinical features, neuropathology and diagnostic criteria

Kári Stefánsson: Að bjarga eða bjarga ekki mannslífum

MND-félagið	MS-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-Norvegi
Alþjóða-MND	MND-Svíþjóð	HSP í USA	MND í USA	ALS Therapy	VIB-Belgía

  

 

  Alþjóðleg miðstöð rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum

International Center for Research on Motor Neuron Diseases

ICRon-MND

  

Kári Stefánsson: Að bjarga eða bjarga ekki mannslífum.

Fyrst birt í Morgunblaðinu 17. maí 2013.

    

Kári Stefánsson.

Vísindamenn Íslendskrar efðagreiningar hafa unnið að rannsóknum á erfðum fjölmargra sjúkdóma á síðustu sautján árum og hafa lagt töluvert af mörkum til þess fjölda meingena sem hafa uppgötvast á því tímabili. Þeir hafa einnig öðlast mikið innsæi inn í það hvernig Íslendsk erfðamengi eru samansett og gætu þar af leiðandi sagt fyrir um það með mikilli vissu hvort einstaklingar hýsi stökkbreytingar í genum sem geta leitt til illvígra sjúkdóma eins og ákveðinna krabbameina. Flest þessara krabbameina eru þess eðlis að þau deyða þann sem greinist með þau nema þau greinist snemma eða gripið sé inn í áður en þau greinast.

Þar af leiðandi væri hægt að bjarga mannslífum ef hægt væri að bera kennsl á þá sem hafa stökkbreytingar sem auka líkur á þessum meinum. Ég hef bent heilbrigðisyfirvöldum á Íslandi á þann möguleika sem felst í getu okkar til þess að finna þessa arfbera en hef talað fyrir daufum eyrum eða málinu hefur verið vísað til nefnda sem hafa komist að raun um að réttast sé að gera ekkert og leyfa þessu fólki að deyja sínum drottni óáreitt vegna þess að áreitið af því að vita af hættunni vegi þyngra en möguleikinn á því að bjarga lífi þess.

Þegar fræg bandarísk leikkona sem átti móður sem dó af völdum krabbameins í brjósti komst að því að hún væri með stökkbreytingu í BRCA1 sem fylgdu 87% líkur á því að hún fengi banamein móður sinnar og lét fjarlægja úr sér bæði brjóstin og sagði frá því í New York Times, spruttu upp miklar umræður um brjóstakrabbameinsgen um allan heim og ekki síst á Íslandi. Það má leiða að því rök að umræðan á Íslandi standi á þremur fótum, í fyrsta lagi staðreyndum, í öðru lagi tilfinningum og í þriðja lagi skoðunum. Skoðanirnar byggjast líklega jafnmikið á tilfinningunum og staðreyndunum og er það ekki endilega slæmt. Við getum hins vegar gengið úr skugga um að staðreyndirnar standi undir nafni eða séu réttar en tilfinningarnar og skoðanir eru bara; þær eru hvorki réttar né rangar.

Vísindamenn ÍE gætu fundið í kringum 2.400 Íslendinga sem bera stökkbreytingu í BRCA2-geninu sem styttir líf kvenna að meðaltali um tólf ár og karla um þrjú. Þetta er staðreynd þrátt fyrir að landlæknir hafi látið hafa það eftir sér í viðtölum að við gætum þetta ekki. Það er að vísu rétt sem hann hefur sagt að það sé ákveðin óvissa í ákvörðun á þessu, en það á við um allar mælingar, hvort sem þær eru gerðar í tengslum við læknisfræði eða ekki. Það mætti hins vegar minnka þá óvissu niður í næstum ekki neitt með því að arfgerðargreina á nýjan leik alla þá sem við bærum kennsl á. ÍE gæti gert það fljótt og samfélaginu að kostnaðarlausu. Ef þetta væri gert mætti bjóða þeim konum sem bera BRCA2-stökkbreytinguna og eru í bráðri hættu á því að fá brjóstakrabbamein upp á nákvæmt eftirlit og jafnvel aðgerð sem gæti minnkað krabbameinshættuna niður fyrir meðaláhættu þeirra sem bera ekki stökkbreytinguna.

En til þess að við getum borið kennsl á einstaklinga þarf samfélagið að vilja það og leyfi þarf að fást frá Persónuvernd og Vísindasiðanefnd. Öll gögn sem ÍE býr yfir eru á dulkóðuðum kennitölum og hefur verið aflað til þess að vinna að vísindarannsóknum, sem hafa hlotið leyfi Persónuverndar og Vísindasiðanefndar og það verða ekki borin kennsl á þatttakendur öðru vísi en í gegnum lykil sem er í forsjá Persónuverndar. Það eru einkum tvenn meginrök sem hafa heyrst gegn því að hafa beint samband við arfbera BRCA2-stökkbreytingarinnar.

Í fyrsta lagi mætti leiða að því rök að það væri að vissu leyti brot á samningi milli ÍE og þátttakendanna ef gögn um þá væru notuð í klínískum tilgangi. Í annan stað eigi arfberarnir rétt á því að vita ekki hvort þeir hýsi stökkbreytinguna. Þessar röksemdir lúta annars vegar að mikilvægum rétti þátttakendanna sem eiga að ráða mestu um það hvernig upplýsingar um þá eru notaðar og hin að mikilvægum rétti okkar allra til þess að hafa val um það hverju er snúið að okkur.

Í báðum tilfellum er um að ræða mikilvægan rétt en í hvorugu tilfellanna rétt sem er án vafa mikilvægari en allt annað. Ég held því fram að í báðum tilfellum sé um að ræða rétt sem er trompaður af mikilvægi þess að geta bjargað lífi arfberanna sem eru í geigvænlegri hættu. Þetta er mín skoðun sem ég styð til dæmis með tveimur röksemdum, annarri úr siðfræðinni og hinni úr hefð í Íslendsku samfélagi.

Siðfræðiröksemdin: Ein af þeim spurningum sem siðfræðingar nota oft sem dæmi um skyldur sem á okkur hvíla er hvort að sá maður sem hrindi öðrum fram af bryggjunni þannig að hann drukkni sé sekari en sá sem stendur aðgerðarlaus á bryggjusporðinum og horfir á annan mann drukkna sem datt í sjóinn af eigin rammleik. Svarið er oftast að það sé í sjálfu sér ekki mikill munur. Okkur ber skylda til þess að bjarga lífi ef við getum það þótt það megi sjálfsagt deila um það hversu mikla áhættu okkur beri að taka við björgunina. Samkvæmt þessu bæri þátttakendunum í rannsóknum ÍE skylda til þess að bjarga lífi arfberanna og réttur þeirra til þess að takmarka notkun gagnanna hlyti að víkja. Í þessu tilfelli væri áhættan sem þátttakendurnir tækju nákvæmlega engin.

Dæmi úr Íslendsku samfélagi: Ef rjúpnaskytta skilar sér ekki heim að kveldi sendum við leitarflokka eftir henni án þess að spyrja hana leyfis þótt reynslan sýni að það séu töluvert minni líkur á því að hún verði úti en að arfberi BRCA2-stökkbreytingar deyi úr brjóstakrabbameini. Þetta gerum við vegna þess að okkur þykir réttur skyttunnar til þess að taka sjálf ákvörðun um framvindu mála léttvægur miðað við nauðsyn þess að koma henni til byggða. Við merkjum sígarettupakka með hótunum um dauða eða alvarlega sjúkdóma þótt ekki séu nema 14,5% líkur á því að einstaklingur sem reykir til langframa fái lungnakrabbamein og við brjótum þar með rétt þeirra reykingamanna sem ekki vilja vita. Þetta gerum við vegna þess að við vonumst til þess að með því að brjóta þennan rétt á hundrað prósentum reykingamanna getum við fækkað þeim og þar með minnkað þann fjölda sem felst í þessum 14,5%.

En BRCA2 er ekki eina dæmið um erfðavísi með stökkbreytingu sem eykur mjög hættuna á banvænum sjúkdómi sem við gætum auðveldlega staðsett meðal Íslendinga og á þann máta búið til forsendur fyrir því að bjarga mannslífum. Taflan hér að neðan er með sex dæmi úr krabbameinsheiminum. Við erum þar að auki með mýmörg slík dæmi úr annars konar sjúkdómum.

Mín skoðun er sú að Íslendsk þjóð eigi að nýta sér þennan möguleika á því að bjarga sínum frá grimmum örlögum. Mér finnst að við eigum að láta einstaklinga vita frekar en að segja þeim að þeir geti leitað sér upplýsinga. Ég byggi þessa skoðun á röksemdunum hér að ofan og þeim ótta mínum að það verði of margir arfberar sem ekki hafi uppburði í sér til þess að leita upplýsinganna. Þessi ótti á rætur sínar í því að býsna stór hundraðshluti þeirra sem vita að þeir eru í brjóstakrabbameins fjölskyldu hafa ekki látið arfgerðargreina sig jafnvel þótt þeim hafi verið ráðlagt að gera það. Mér finnst að sú skoðun að rétturinn til þess að vita ekki sé svo ríkur að hann komi í veg fyrir að hægt sé að gera þetta eigi rætur sínar í steinhjartanu en hér er ég að tjá skoðun sem byggist fyrst og fremst á tilfinningum.

DNA double helix: discovery that led to 60 years of biological revolution

MND-félagið	MS-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-Norvegi
Alþjóða-MND	MND-Svíþjóð	HSP í USA	MND í USA	ALS Therapy	VIB-Belgía

  

 

  Alþjóðleg miðstöð rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum

International Center for Research on Motor Neuron Diseases

ICRon-MND

  

DNA double helix: discovery that led to 60 years of biological revolution.

Birtist fyrst hjá The Guardian 25. apríl 2013.

  

  

 

Adam Rutherford.  

On 25 April 1953, Francis Harry Compton Crick and James Dewey Watson published a paper in Nature describing the double helix structure of DNA.

The myth is that science proceeds in fits and starts, with eureka moments delivering revelation and revolution. The reality is usually much more mundane: a case of scientists grinding out small, incremental advances. But the publication 60 years ago of Francis Crick and James Watson's celebrated structure of DNA – the twisted ladder of the double helix – can legitimately be regarded as a turning point: our understanding of life was changed forever that day, and the modern era of biology began.

"It has not escaped our notice," they wrote in a brief paper in the journal Nature, that the double helix "immediately suggests a copying mechanism for the genetic material." And so it does. This elegant spiral, first drawn by Crick's wife Odile, depicts life's most famous molecule. Nowadays it is part of our culture: in films, as art, on shampoo adverts. We now know that DNA is a dynamic, tortuous coil, constantly shuffling and unwinding, bustling with activity as it enacts its many programs.

Since 1953, biology has evolved into a global industry, with our ever-increasing command over DNA at its core. We have seen the emergence of genetic modification and now synthetic biology – for both scientific and commercial gain – each with its own mire of ongoing legal wrangles. And now we are entering the post-DNA era. In the past couple of years, the nature of DNA itself has been modified, its alphabet mutated and its function reinvented for non-biological uses.

DNA's operation is determined by its shape. Each rung of the ladder is made up of a pair of two of the four letters of the DNA alphabet – A, T, C and G. But A will only pair with T, and C only with G. So if you were to split the ladder in two, breaking the paired rungs, then on each of these struts you would have all the information needed to replace the missing one. Hence, from one DNA molecule, you can make two identical molecules. This is happening right now inside you as the cells that make up your body divide, at a rate of around 3,000 letters a minute (bacteria can do it 10 times faster). And the same process has been happening continuously in every cell that has ever existed on Earth. DNA in living cells, as far as we know, is universal, and combined with Darwin's theory of evolution we have a robust model of how life is, and how it came to be, its origins almost 4bn years ago.

DNA is a code, a means of storing biological data, in the form of genes. The code was systematically cracked in the 1960s, revealing that life is breathtakingly conservative. If DNA is an alphabet, then the words it spells out are amino acids, the building blocks of proteins. And yet only 20 amino acids are encoded by DNA in all life forms. The same alphabet, the same encryption, the same lexicon are applied in every bacterium or blue whale, in you, a sunflower and a mushroom.

It is this uniformity that spawned the industrial revolution of biotechnology that we are in the throes of today. In California in the early 1970s, scientists invented ways to swap chunks of DNA between species, so that they acquired specific characteristics by design. Humans have been doing something similar for 10,000 years through breeding and farming, but with the advent of DNA editing tools, we were suddenly no longer bound by the limitations of creatures that could have sex. Genetic modification has become a mainstay of almost every aspect of the life sciences, and provided innumerable advances in our understanding of how life and diseases work.

This century, the descendant of genetic modification has emerged as synthetic biology. This takes the principles of gene tinkering, and, just as the pioneers of electronics did, standardises the components so that creating new technologies becomes easier. In the summer, we will see the largest synthetic biology meeting in the world at Imperial College London, where the creators of this rapidly maturing field will gather to turn the remixed tools of evolution into ever-more sophisticated circuitry to address global issues including food, fuel and food production. On paper, this circuitry looks like electronics, with transistor-like junctions and gates. But it is in fact DNA, carefully designed and assembled to perform specific logical functions.

We're 10 years on from the completion of the Human Genome Project, initially led by Watson, the complete read-through of all 3bn letters of our own code. That yielded many surprises, including that we're a long way from understanding how our genomes work. But we also entered the legal swamp of DNA patenting, the idea – currently law – that your genes can be owned by someone else. Two breast cancer genes are the subjects of the key legal test case, which is being addressed by the US supreme court this week, with globally significant ramifications.

The pioneers of genetics changed how science itself is done. The Human Genome Project launched a new style of big science — huge international collaborations with openness as a key principle. Thousands of people in hundreds of labs have worked on generating the various versions of human and other species's genomes over the past few years; last week, the ancient fish the coelacanth became the latest to join the genome club. All the data is in the public domain, to maximise the benefit for as many people as possible.

Our control of the stuff of life is such that we can now eschew DNA's evolved functions altogether. In its simplest form, DNA is an information storage format. It is incredibly stable: we have extracted meaningful DNA from all sorts of long-dead organisms, including mammoths and Neanderthals.

People started thinking about DNA as a data storage device in the 1990s, but it wasn't until 2010 that scientist Craig Venter hid several secret coded messages in the DNA of his synthetic cell, nicknamed Synthia. This field really kicked off in January when a team led by Cambridge geneticist Ewan Birney encoded in DNA all Shakespeare's sonnets, a video of Martin Luther King's "I have a dream" speech, and Crick and Watson's 1953 paper. They sent it to a lab in Germany, where it was decrypted with an error rate of zero.

Currently, this technique is only useful for archiving, because it is slow to write and decode, but the density of information is higher than for Blu-Ray discs or hard drives. We will never not study DNA, so the technology for reading and writing it will only improve. Remember Betamax or laser discs? DNA is a format that has robustly stored data for 4bn years.

While the principles of how living DNA encodes information and duplicates are set in stone, this is no longer true for the molecule itself. In the past few years we have seen startling progress towards reinventing the language of life. That original four-letter alphabet is now up to at least six, with the addition of Z and P by scientists including Steve Benner at the Foundation for Applied Molecular Evolution in Florida. These new letters don't mean anything yet: it is as if we had added letters to English that could not yet be pronounced. But Benner has incorporated them into a molecule whose alphabet has remained frozen for several billion years. Last year a team in Cambridge led by Vitor Pinheiro re-engineered the struts of the double helix ladder, changing the D in DNA to a host of other molecules, under the catch-all title of "XNA". They reproduce, evolve, and have the potential to act as therapeutic drugs, because the body won't recognise them as rogue DNA.

Sixty years on from the first revelation of DNA's shapely curves, no aspect of biology is above modification, remix or redesign. This inevitably comes with accusations of "playing God". Yet this is what we have always done. We have taken the natural world, modified it, shaped it and redesigned it to suit our own needs and wants, often without considering the repercussions. All of these new endeavours are fraught with contention. Gene patenting is one perhaps soon to be resolved. Ownership of GM seeds by corporate monoliths continues to provoke ire from many.

There is a visceral belief in some quarters that we shouldn't be fiddling with nature in such fundamental ways. Nevertheless, DNA technology will continue to grow. But it is our responsibility to allow DNA technology to flourish, while society makes informed decisions about how its fruits are shared. We are in a golden age, an industrial revolution with a single root exactly six decades ago.

Myriad Genetics CEO Claims He Owns Your Genes

MND-félagið	MS-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-Norvegi
Alþjóða-MND	MND-Svíþjóð	HSP í USA	MND í USA	ALS Therapy	VIB-Belgía

  

 

  Alþjóðleg miðstöð rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum

International Center for Research on Motor Neuron Diseases

ICRon-MND

  

Myriad Genetics CEO Claims He Owns Your Genes.

Birtist fyrst hjá Forbes 13. apríl 2013.

  

  

Steven Salzberg.

With the Supreme Court about to hear a landmark case on gene patents, Myriad Genetics, the company that owns the patents under scrutiny, is going on the offensive.  I’ve written about this case before, when the patents were first thrown out by one court, and then restored by another. Now the Supremes will have the final say.

Just last week, geneticists Jeffrey Rosenfeld and Chris Mason wrote a commentary for the Washington Post that warned about the consequences of companies owning the rights to our gene sequences.

Today, in a letter filled with non sequiturs and distortions, Myriad Genetics’ CEO Peter Meldrum, worried about whether his company will be able to maintain their monopoly on a test for which they charge $4000, responded.  Let’s look at his claims.

First, though, let me remind readers that the genes in question, BRCA1 and BRCA2, are linked to an increased risk of breast and ovarian cancer, a risk that was first discovered in 1994 by scientists at the University of Utah. Myriad Genetics owns a patent on these genes, and as I wrote last year:

“Thanks to these patents, you can’t look these genes in your own body without paying a fee to Myriad. Sounds ridiculous, right? Well, that was the state of gene patents until last May [2011], when judge Robert Sweet ruled that the Myriad’s patents were invalid.”

Myriad appealed the decision, and the appeals court overturned Judge Sweet, buying into the argument by Myriad’s lawyers that “isolated DNA” is not the same as the natural DNA, and that this distinction allows companies to patent it.  This is scientific nonsense for many reasons: for one thing, the process of isolating DNA does not create an artificial molecule. The body’s own cells isolate DNA all the time, in the process of turning it into proteins. But the appeals court accepted the argument, so now the Supreme Court will re-examine this scientifically ridiculous claim.

Now let’s look at CEO Meldrum’s letter.  He first claims that Myriad’s patents

“were essential to developing diagnostic tools that have been used by more than 1 million women to understand their hereditary risks of breast cancer and ovarian cancer.”

This claim is simply false.  Myriad’s patents made no contribution at all (and certainly weren’t “essential”) to the diagnostic tools used to detect mutations. I know something about these tools, which I’ve been using in my own research for over 15 years.  Furthermore, academic medical centers were offering their own diagnostic tests on the BRCA genes, at a lower cost than Myriad, until Myriad’s lawyers forced them to stop.  So Myriad’s patents have increased costs to patients and, if anything, slowed down progress on making the tests faster and cheaper.

Second, Meldrum writes:

“Were these molecules derived in part from natural material? Sure. But that is true of many patents. Labs routinely turn naturally found molecules into innovative medicines and get patent protection.”

One’s jaw drops at this irrelevant non sequitur.  Myriad has never created “innovative medicine” or any other sort of medicine.  And the BRCA gene tests are not medicine: they are a diagnostic test that reads your DNA and tells you if you have harmful mutations in two specific genes.  Myriad’s patents have nothing to do with medicines that treat breast and ovarian cancer – although it’s clear that Meldrum would like us to think otherwise.

Third, Meldrum claims:

“Our tests are also accessible; some 95 percent of patients get insurance coverage, and we offer the test for free to those who cannot afford it.”

This too is irrelevant, and also untrue.  The fact that 95% of patients have insurance, even if true, has nothing to do with whether or not genes should be patented.  And this merely hides the fact that Myriad’s test is outrageously overpriced, at $4000 per patient.  The actual costs of testing for this gene should be far lower: we can now sequence an entire genome for $4000, and this test only looks at 2 genes out of more than 20,000.

Meldrum also throws out the unproven claim that Myriad offers it for free to those who cannot afford it.  Really?  Who decides if someone can afford it? If a woman can scrape together the $4000 with great hardship, does Myriad give her a break on the price?  I doubt it.  And what does this have to do with Myriad’s supposed right to own your genes?

Fourth, Meldrum makes the remarkable claim that

“Our patents have also promoted additional research; 18,000 scientists have studied the genes, resulting in 10,000 published papers.”

This is just unfounded bragging.  Even the most wildly successful scientists would be very careful about claiming that that 10,000 papers have been based on their work.  In the case of Myriad, this is just false.  If you do a PubMed search for BRCA1, you can indeed find over 9,600 papers, as I did today.  However, there is no evidence whatsoever that these papers were even remotely supported by Myriad’s patents.  It is far more likely that the patents prevented additional research on the BRCA genes.  The vast majority of research on these genes was supported by the public, which in the U.S. means by the National Institutes of Health.  Meldrum’s boastful claim is absurd.

It’s worth noting that the original paper describing the link between BRCA1 and breast cancer was published by a multi-institutional team from the University of Utah and other places, who were supported by multiple grants from the NIH and from the Canadian government.  Myriad Genetics subsequently licensed the patent rights from Utah, and has used them ever since to maintain its monopoly and prevent others from developing tests on the BRCA genes.  To claim that its patents promote innovation is pure nonsense.

The bottom line is that no one invented your genes, and no private company should be able to tell you that you can’t even read your own DNA.  Today, you can get all of your DNA sequenced for less than the cost of the Myriad test. Using free software (developed by my lab), you can scan that DNA for mutations in BRCA1 and BRCA2. And no company should be able to tell you not to.

Peter Meldrum’s letter reveals that he doesn’t care very much about the truth.  Meldrum made $4.87 million in 2011 as CEO of Myriad, so it’s pretty clear what motivates him. Myriad’s use of its patents to charge exhorbitant prices to women at risk for breast and ovarian cancer does not demonstrate innovation. It just demonstrates greed.

Erfðafræðibyltingin er tækifæri fyrir Ísland

MND-félagið	MS-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið
Alþjóða-MND	MND-Svíþjóð	HSP í USA	MND í USA	ALS Therapy	VIB-Belgía

  

 

  Alþjóðleg miðstöð rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum

International Center for Research on Motor Neuron Diseases

ICRon-MND

  

Erfðafræðibyltingin er tækifæri fyrir Ísland.

Birtist fyrst í Morgunblaðinu 12. apríl 2013.

  

  

Bjarni Jóhann Vilhjálmsson.

Árið 2000 tilkynntu Bill Clinton og Tony Blair sameiginlega að fyrsta erfðamengi mannsins hefði verið raðgreint. Meira en áratug tók að ljúka þessu gríðarlega stóra verkefni og kostnaður við það er nú talinn hafa numið um þremur milljörðum dollara (375 milljörðum króna). Þessu er réttilega lýst sem einhverju mikilvægasta vísindaafreki mannkyns sem markaði tímamót í lífvísindum.

Margar góðar ástæður voru fyrir því að ráðast í þetta stóra verkefni á sínum tíma. Með erfðamengi mannsins í hendi var hægt að öðlast dýpri skilning á líffræði og ennfremur erfðum algengra sjúkdóma og þannig þróa nýjar meðferðir og lyf gegn sjúkdómum. Annar stór ávinningur var möguleikinn á einstaklingsbundnum lyfjum og læknismeðferðum þar sem erfðir eru hafðar að leiðarljósi við meðhöndlun sjúkdómsins. Brátt kom þó í ljós að erfðir algengra sjúkdóma voru flóknari en flestir höfðu spáð. Nýju lyfin og persónulegu læknismeðferðirnar hafa því ekki orðið eins fljótt að veruleika og sumir vísindamenn gerðu upphaflega ráð fyrir. Nú eru þó teikn á lofti um að það muni brátt breytast.

Á undanförnum árum hefur orðið önnur, en þó hljóðlátari, bylting í erfðafræði. Þessi bylting hefur verið knúin áfram af gríðarlegum tækniframförum í raðgreiningu erfðamengja. Kostnaður við að raðgreina einstök erfðamengi einstaklings er nú u.þ.b. 5.000 dollarar (625 þús. kr.) og það tekur innan við viku að ljúka greiningunni. Með því aðeins að greina breytilega hluta erfðaefnis einstaklinga er hægt að fá mjög heildstæða mynd af erfðamenginu fyrir mun minni upphæð, eða 99 dollara (12.500 kr.), sem er það verð sem líftæknifyrirtækið 23andme (https://www.23andme.com/) tekur fyrir að erfðagreina einstakling. Þetta er ótrúlegt í ljósi kostnaðarins fyrir 13 árum þegar Bill Clinton og Tony Blair tilkynntu hið mikla vísindaafrek. Þessi bylting hefur leitt til ástands sem líkist kannski mest upphafi internetsins í byrjun tíunda áratugar seinustu aldar, þegar allir þeir möguleikar sem internetið bauð upp á voru enn ókannaðir.

Hvað þýðir þetta fyrir læknisfræði framtíðarinnar? Nú er loksins hægt að öðlast nokkuð heildstæða mynd af erfðum algengra sjúkdóma með því að raðgreina tugi þúsunda einstaklinga. Þetta hefur opnað fyrir lyfjaþróun fyrir skilvirkari og nákvæmari lyfjameðferðir sem taka mið af erfðaefni einstaklinga. Bættur skilningur á erfðum sjúkdóma gerir okkur einnig kleift að bæta núverandi spálíkön fyrir sjúkdóma, en nú er nánast einungis tekið mið af þekktum áhættuþáttum og sjúkdómstíðni meðal náinna fjölskyldumeðlima. Að geta einnig tekið mið af bæði ætterni og erfðaefni einstaklinga getur því haft víðtæk áhrif á lífslíkur og lífsgæði einstaklinga. Þetta á t.d. við um hjartaáföll, offitu, alzheimer, sykursýki, gláku og marga aðra arfgenga sjúkdóma þar sem ingrip í tæka tíð geta skipt miklu máli.

Af hverju er þetta ekki gert? Aðalástæðan er líklega sú að tæknin er of ung og hefur enn ekki áunnið sér traust. Ísland er reyndar sérstaklega vel í stakk búið til þess að koma þessari tækni í notkun innan núverandi heilbrigðiskerfis. Samtök og fyrirtæki á borð við t.d. Hjartavernd og Íslenska erfðagreiningu, sem og aðrir sérfræðingar á Íslandi, eru með framúrskarandi kunnáttu á þessu sviði sem er vel þekkt í hinu alþjóðlega vísindaumhverfi. Í mínum huga er þetta aðeins spurning um hvort við viljum vera meðal þeirra fyrstu til þess að nýta okkur þessa nýju tækni innan heilbrigðisþjónustunar eða ekki. Ég tel að við eigum að grípa þetta einstaka tækifæri strax og vera í fararbroddi í erfðafræðibyltingu innan heilbrigðisþjónustunnar þar sem skynsemi og eðlileg siðferðisleg sjónarmið eru höfð í heiðri.

 
Með því að taka mið af erfðaefni einstaklinga er hægt að bæta áhættumat á mörgum sjúkdómum og þannig auka lífslíkur og lífsgæði einstaklinga. 

 

 

 

Rannsókn á genum MND sjúklinga á Íslandi afsannar ætlaðan sjúkdómsvald

MND-félagið	MS-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið
Alþjóða-MND	MND-Svíþjóð	HSP í USA	MND í USA	ALS Therapy	VIB-Belgía

  

 

  Alþjóðleg miðstöð rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum

International Center for Research on Motor Neuron Diseases

ICRon-MND

  

Rannsókn á genum MND-sjúklinga á Íslandi afsannar ætlaðan sjúkdómsvald.

 

Birtist fyrst í Morgunblaðinu 28. marz 2013.

  

     

Loftur Altice Þorsteinsson.

MND er hreyfitauga-sjúkdómur, sem herjar á allar þjóðir í svipuðum mæli. Engin lækning hefur fundist við sjúkdómnum, sem fer versnandi er tíminn líður og leiðir oftast til dauða sjúklinganna. Orsakir MND eru taldar vera gena-breytingar sem valda göllum í prótínum. Um 20 slík gen hafa verið greind, en gena-breytingar sem koma við sögu skipta hundruðum. Til að finna lækningu við MND, er ljóslega mikilvægt að greina rétt hvaða gena-breytingar valda sjúkdómnum. Sjúklingar og læknar á Íslandi hafa komið að mikilvægum rannsóknum á þessu sviði.

MND-sjúkdómurinn getur bæði verið ættgengur og tilfallandi. Þótt einungis um 10% sjúklinga séu með ættgengt afbrigði sjúkdómsins, er sá hópur ákaflega mikilvægur vegna þess að hjá honum hafa greinst langflestar gena-breytingar sem taldar eru vera orsök sjúkdómsins. Allar stökkbreytingar hjá fólki eru að meðaltali taldar vera um 60 og eru sumar þeirra orsök sjúkdóma en aðrar kunna að vera gagnlegar fyrir heilsufar fólks og jafnvel æskilegar fyrir þróun mannkyns. Eina stökkbreytingin sem greinst hefur hérlendis og öruggt má telja að valdi ættgengu afbrigði MND-sjúkdómsins nefnist G93S-SOD1.

Lífvísindamenn í Umeå, Svíþjóð munu bráðlega birta skýrslur um mikilvæga rannsókn, sem varðar gen sem nefnt er VAPB. Þetta gen hefur verið tengt MND frá 2004, í framhaldi af rannsókn sem gerð var í Brasilíu. Síðari rannsóknir hafa flestar dregið þessi tengsl í efa. Auk Svía, komu að rannsóknunum taugalæknar frá Íslandi (Grétar Guðmundsson) og Portúgal. Einn þessara vísindamanna (Caroline Ingre) kemur til landsins og heldur fyrirlestur í Háskóla Íslands 02. apríl næstkomandi.

Rannsóknir á gena-breytingum með þátttöku MND-sjúklinga.

MND-sjúklingar á Íslandi hafa verið duglegir við að fá sjúkdóm sinn rannsakaðann. Í þeirri rannsókn sem Svíarnir stjórnuðu tóku þátt 19 sjúklingar á Íslandi, 126 í Portúgal og 973 í Svíþjóð. Auk þess voru notuð blóðsýni til samanburðar frá 644 manneskjum. Hjá 14 Sænskum sjúklingum og 9 heilbrigðum frá Svíþjóð og Portúgal fundust fimm VAPB-breytingar, þar af voru tvær áður óþekktar. Sjúklingarnir 14 með VAPB-breytingarnar höfðu allir verið greindir með afbrigði af MND, sem nefnist ættgengt ALS. VAPB-breytingar fundust jafnframt hjá heilbrigðum ættingjum þeirra.

Stökkbreytingin A130G-VAPB fannst einnig hjá tveimur sjúklingum, sem tilheyra ALS-greindri fjölskyldu á Íslandi, en breytingin tengist ekki sjúkdómnum, því að hinir sjúklingarnir héðan eru ekki með VAPB-breytinguna. Hins vegar reyndust allir sjúklingarnir frá Íslandi vera með stökkbreytingu í SOD1-geni, sem nefnist G93S. Sjúkdómseinkenni allra þessara sjúklinga eru eins, þannig að dreginn er sú ályktun að stökkbreytingin G93S-SOD1 valdi sjúkdómnum. Þess má geta að G93S-SOD1 hefur einungis fundist hjá MND-sjúklingum í Japan, fyrir utan Ísland.

Rannsóknin leiddi í ljós, að VAPB-breytingar voru jafn algengar hjá MND-sjúklingunum eins og hjá öðru fólki í rannsókninni. Að auki fannst VAPB-breyting hjá nokkrum heilbrigðum ættingjum MND-sjúklinga. Þetta atriði, ásamt því að engin fylgni sjúkdómsins verður greind með VAPB-breytingum, veldur því að mjög ólíklegt er að VAPB-breytingar valdi MND-sjúkdómnum.

Ein af niðurstöðum rannsóknarinnar sem hér hefur verið nefnd, er að mikilvægt er að gena-greina fleirri en bara viðkomandi sjúkling. Greiningin verður einnig að ná til nákominna ættingja hans. Röng gena-greining getur haft alvarlegar afleiðingar fyrir fleirri en sjúklinginn. Ættingar hans geta þurft að fara í greiningu síðar vegna sjúkdómseinkenna, eða fjölskylduáætlana. Almennt er röng sjúkdómsgreining á meðal þess erfiðasta sem sjúklingar lenda í, hvaða sjúkdóm sem um er að ræða.

Félag stofnað um MND-rannsóknir á Íslandi.

Alþjóðleg miðstöð MND-rannsókna var stofnuð 08. nóvember 2012 og er hugsjónafélag, sem verja mun öllum rekstrarhagnaði til rannsókna. Tilgangur þess er að stuðla að rannsóknum á hreyfitauga sjúkdómum, í samstarfi við erlendar og innlendar vísindastofnanir. Verkefnin eru fólgin í nákvæmri sjúkdómsgreiningu MND-sjúklinga á Íslandi, rannsóknum á orsökum hreyfitauga sjúkdóma og leitar að lækningu á þeim.

Nú þegar hefur tekist traust samband við nokkrar erlendar rannsóknar-stofnanir, á sviði hreyfitauga sjúkdóma. Geta má sérstaklega eftirfarandi prófessora í taugalækningum, sem eru virkir í rannsóknum: Peter Munch Andersen, við Háskólann í Umeå, Svíþjóð, John K. Fink, við Háskólann í Michigan, Bandaríkjunum, Guy A. Rouleau, við Háskólann í Montreal, Kanada. Þar til fjármögnun hefur tekist til innlendra rannsókna, mun félagið senda lífsýni til erlendra samstarfsmanna.

Félagið óskar eftir nánu samstarfi við félagasamtök fólks með hreyfitauga sjúkdóma, heilbrigðisyfirvöld, heilbrigðisstofnanir, rannsóknar-stofnanir á sviði líffræði og sjálfstætt starfandi vísindamenn. Félagið hefur sótt um fjárframlag frá ríkisstjórn Íslands, en verið hafnað. Vonir standa til að nærsta ríkisstjórn verði vinveittari MND-rannsóknum.

><<>><

 

 

Hreyfitauga sjúkdómar og batahorfur MND-sjúklinga

MND-félagið	MS-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið
Alþjóða-MND	MND-Svíþjóð	HSP í USA	MND í USA	ALS Therapy	VIB-Belgía

  

 

  Alþjóðleg miðstöð rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum

International Center for Research on Motor Neuron Diseases

ICRon-MND

  

Hreyfitauga sjúkdómar og batahorfur MND-sjúklinga.

 

Birtist fyrst í 20 ára afmælisblaði MND-félagsins 20. febrúar 2013.

  

     

Loftur Altice Þorsteinsson.

 

Hreyfitauga sjúkdómar (MND) er samheiti yfir sjúkdóma, sem eiga það sameiginlegt að hreyfitaugar visna eða missa fulla virkni, með þeirri afleiðingu að viljastýrðir vöðvar líkamans hætta að starfa eðlilega. Um er að ræða margvísleg sjúkdómseinkenni og greindar hafa verið margar orsakir. Í alvarlegustu afbrigðum MND visna vöðvarnir, þegar hreyfitaugarnar bera þeim ekki lengur rafboð frá heilanum. Í öðrum afbrigðum verða vöðvarnir stífir og taugaviðbrögð hörð og ósjálfráð, þrátt fyrir að heilinn haldi sambandi við vöðvana. Sem dæmi um þessi mismunandi afbrigði MND (motor neuron disease) má nefna ALS (amyothophic lateral sclerosis) og PLS (primari lateral sclerosis).

 

Sjúklingum sem greinast með MND verður fljótt ljóst, að sjúkdómur þeirra er talinn vera ólæknandi, versna stig af stigi og vera banvænn. Meðaltölin eru ekki uppörvandi, en þegar farið er að skoða málið ofan í kjölinn, koma í ljós staðreyndir sem gefa meðaltölunum langt nef. Fólk upplifir sig ekki sem meðaltöl, heldur sem sérstaka einstaklinga í sínum sérstöku kringumstæðum.  Þeir sem ekki falla fljótt fyrir sjúkdómnum, geta gert sér vonir um að lifa lengi með honum, þótt batahorfur séu vissulega ennþá litlar.

 

Hægt er að benda á, að frá því að fyrstu einkenni koma í ljós lifa um 40% sjúklinga lengur en 5 ár, um 20% lifa lengur en 10 ár og um 10% sjúklinga lengur en 20 ár. Jafnvel »kraftaverk« geta skeð, því að hjá um 5% sjúklinga virðist sjúkdómurinn fjara út, að því marki að hann nær ekki útbreiðslu til allra viljastýrðra vöðva. Þegar bætist við, að rannsóknir á MND eru víða um lönd stundaðar af kappi, er ekki gefið að MND-sjúklingar gefi sig á vald örvæntingar.

 

Lífslengd sjúklinga með MND er þannig ákaflega mismunandi og sama á við um einkenni sjúkdómsins, að þau eru margbreytileg. Þessi breytileiki stafar af því að MND er ekki einsleitur sjúkdómur, heldur hefur mörg birtingarform. Hann er talinn stafa af stökkbreytingu í genum sem stjórna gerð og starfsemi mismunandi prótína í hreyfitauga-kerfi sjúklinga. Stökkbreyttu prótínin er að finna í heilaberki og mænu. Veikindin birtast síðan í hrörnun hreyfitauganna: a) efri hreyfitauga, sem liggja frá heilaberki niður mænuna og b) neðri hreyfitauga, sem liggja frá mænunni út í viljastýrða vöðva í fótum, bol, höndum og höfði.

 

Þótt hreyfitauga-frumur hjá MND-sjúklingum verði hrörnun að bráð, er ekki ljóst hvað veldur þessari hrörnun. Einn möguleiki er að orsökin sé orkuskortur hjá hreyfitaugunum og að þær verði þess vegna ófærar að flytja boð að og frá viljastýrðu vöðvunum. Vitað er að svo nefndar stjörnufrumur (astrocytes), sem finnast í taugakerfinu, gegna meðal annars því verkefni að bera hreyfitaugunum orku. Stjörnufrumurnar tengjast bæði blóðæðum og hreyfitaugum og breyta orku-ríkum glúkosa (glucose) úr blóðinu í mjólkursýru (lactate) sem þær færa hreyfitaugunum. Rannsóknir hafa sýnt að stökkbreytt SOD1 í stjörnufrumunum kemur við sögu í MND og hugsanlega veldur það röskun á orkuflutningi til hreyfitauganna.

 

Skýringarmynd af hreyfitauga-kerfinu. Efri hreyfitaugar (Upper motor neurons) liggja frá hreyfisvæðinu (primary motor cortex) á heilaberki manna, niður mænuna, þar sem neðri hreyfitaugar (Lower motor neurons) taka við boðum sem berast út til vöðvanna. Hreyfitaugarnar lifa í sambýli við nokkrar aðrar frumur og þar á meðal stjörnufrumur (astrocytes).

 

 

 

Skýringarmynd af orkubúskap hreyfitauga. Stjörnufrumur (astrocytes) sækja orkuríkan glúkósa (glucose) til blóðæðar (capillary) og eftir umbreytingu miðlar mjólkursýru (lactate) til hreyfitaugafrumu (motor neuron). Truflun á þessu ferli er hugsanlega orsök MND, en sannanir á tilgátunni skortir ennþá.

 

Skilgreining hreyfitauga sjúkdóma.

 

Um 150 ár eru síðan hreyfitauga sjúkdómar voru skilgreindir og þeim gefin nöfn. Árið 1830 lýsti Charles Bell veikindum tveggja MND-sjúklinga. Á árunum 1848 og 1850 skilgreindi Francois Aran afbrigði af MND, sem nefnist »progressive spinal muscular atrophy«. Nákvæma lýsingu gaf síðan Jean-Martin Charcot í nokkrum ritgerðum á árunum 1869 til 1881. Á Íslandi kemur MND hugsanlega fyrst fyrir í rituðu máli 1859, þegar Sigurður Sívertsen Brynjólfsson nefnir ”hálfvisnu” í Suðurnesja-annál sínum.

 

MND-sjúklinga er að finna í öllum ríkjum Jarðar og öllum kynþáttum. Tíðni sjúkdómsins er að aukast og á Íslandi greinast núna um 6 á ári og heildarfjöldi sjúklinga er um 30. Af óþekktum ástæðum, greinist sjúkdómurinn hjá fleirri körlum en konum, þrátt fyrir að konur verða nokkru eldri en karlar. Strangt tiltekið eru orsakir MND óþekktar, en rannsóknir hafa leitt í ljós að stærsti greinanlegi áhættu-þátturinn er ættartengsl við aðra MND-sjúklinga. Rannsóknir á fjölskyldum sem greinst hafa með sjúkdóminn, benda til að hann erfist samkvæmt sömu velþekktu reglum og gilda um aðra ættgenga sjúkdóma.

 

Um 10% MND-sjúklinga eru með ættgengt (familial) afbrigði sjúkdómsins og oftast er um að ræða erfða-mynstur sem nefnist “jafnkynja ríkjandi” (autosomal dominant), sem merkir að stökkbreyting erfist jafnt til beggja kynja og að einungis eitt stökkbreytt gen þarf til að valda sjúkdómnum. MND-sjúklingur með ættgengt afbrigði sjúkdómsins er því venjulega með eitt stökkbreytt gen og annað óbreytt. Barn foreldris með MND hefur þá 50% líkur að erfa hið gallaða gen og jafn miklar að erfa það ekki. Þessi mynd kann að breytast á nærstu árum, vegna þess að stöðugt finnast áður óþekktar stökkbreytingar í genum, sem tengjast MND og víkjandi erfða-mynstur (recessive inheritance) kann að vera algengara en birtist í dag. Ef erfða-mynstrið er “jafnkynja víkjandi” (autosomal recessive) erfist stökkbreytingin jafnt til beggja kynja, en til að sjúkdómurinn birtist verður sjúklingurinn að hafa erft stökkbreytt gen frá báðum foreldrum.

 

Flestar stökkbreytingar hjá MND-sjúklingum, hafa fundist í geni sem nefnist SOD1 og það forritar prótínið Kopar-Zink Superoxide Dismutase. Þetta prótín er efnahvati (enzyme) og það er að finna inni í öllum frumum líkamans, þar sem það virkar sem kraftmikið andoxunarefni. Við rannsóknir á MND-sjúklingum hafa fundist nær 200 stökkbreytingar í SOD1 og ástæða virðist að ætla, að hverri tegund stökkbreytingar fylgi sérstakt afbrigði sjúkdómsins. Fundist hafa stökkbreytingar í um 20 öðrum prótínum, sem einnig er álitið að orsaki MND. Á Íslandi hefur einungis greinst ein stökkbreyting í SOD1, sem tengja má MND og nefnist G93S. Önnur stökkbreyting nefnist D130E (óbirt heimild) og finnst í geni sem nefnist VAPB. Ástæða þessarar fábreytni er líklega takmarkaðar rannsóknir, fremur en að erfðaefni landsmanna takmarki stökkbreytingar.

 

Sjúkdómsgreining hjá MND-sjúklingi.

 

Þótt einkenni MND fari ekki framhjá neinum, er fullkomlega vísindaleg greining sjúkdómsins samt torveld ef ekki ómöguleg. Ennþá er nálgunin sú að reynt er að útiloka aðra sjúkdóma, sem að einhverju leyti birtast í sömu sjúkdómseinkennum. Það heilræði er hægt að gefa sjúklingum að fá greiningu hjá fleirri en einum lækni og kynna sér sjálfur þá sjúkdóma sem hafa svipuð einkenni og MND. Rangar sjúkdómsgreiningar og seinvirkar er eitt heldsta áhyggjuefni MND-sjúklinga. Vegna þess að orsakir MND eru lítt þekktar og sjúkdómurinn er að flestu leyti flókinn, er mikilvægt fyrir sjúklinga og aðstandendur þeirra að leita sér þeirrar aðstoðar sem læknar og hjúkrunarfólk er fært um að veita.

 

Fyrsti hluti MND-greiningar hjá einstaklingi er fólginn í, að finna út hvort sjúkdómurinn er ættgengur (familial) eða tilfallandi (sporadic). Í ljósi nýrra upplýsinga er þessi flokkun líklega úrelt, en hún getur samt ennþá gefið ákveðnar upplýsingar. Stundum liggur svarið ljóst fyrir, ef vitað er að sjúkdómurinn hefur komið upp hjá nánum ættingum. Ef engin ættarsaga liggur fyrir er talað um tilfallandi (sporadic) orsakir. Hins vegar er raunveruleikinn oftast flóknari og erfiðara verður með hverju árinu að gera skýran mun á milli ættgengs MND og tilfallandi.

 

Það sem í upphafi er flokkað sem tilfallandi MND er oft dulið tilvik af ættgengu MND. Nokkuð öruggt má telja, að ættgengt MND stafar af stökkbreytingu í genum sjúklingsins, sem hann hefur erft frá foreldrum sínum. Venjulega er um að ræða ríkjandi (dominant) erfðir, sem merkir að einstaklingur með stökkbreytt gen frá öðru foreldri sínu, fær nokkuð örugglega sjúkdómseinkenni, fyrr eða síðar. Hins vegar getur verið um að ræða víkjandi (recessive) erfðir og þá hefur sjúklingurinn fengið stökkbreytt gen frá báðum foreldrum. Ef ekki liggja fyrir traustar heimildir um forfeður sjúklingsins og sjúkrasögu ættmenna hans, getur læknum hæglega skjátlast varðandi þessa flokkun.

 

Í öðru lagi getur verið að sjúklingur sé raunverulega með tilfallandi MND, sem varð þá til við getnað þess einstaklings eða síðar á æfi hans. Verið getur að afkomendur sjúklingsins erfi hið stökkbreytta gen og sjúkdómurinn er þá örugglega orðinn ættgengur. Ættgengt MND á sér uppruna í einhverjum einstaklingi, þótt langt kunni að vera síðan sá einstaklingur lifði og hann sé fullkomlega óþekktur. Einnig ber að hafa í huga að engin mismunur hefur greinst hvað varðar sjúkdómseinkenni, á milli ættgengs MND og tilfallandi. Stöðugt greinast nýgjar gerðir stökk-breytinga í genum MND-sjúklinga og oft eru það sömu stökk-breytingarnar sem finnast í báðum flokkum. Þrátt fyrir nokkuð augljós tengsl MND við stökkbreytt erfðaefni, er samt ástæða til að ætla að aðrir þættir hafi einnig áhrif á sjúkdóminn, svo sem umhverfi og lífsmáti fólks.

 

Lækning MND-sjúkdómsins og umönnun sjúklinga.

 

Ennþá hefur ekki fundist lækning við MND og batahorfur eru því engar, ef kraftaverkum er sleppt úr myndinni. Umönnun sjúklinga er því bundin við að gera sambúðina við sjúkdóminn eins þolanlega eins og hægt er. Mörg sjúkdómseinkenni er hægt að milda og viðhalda að einhverju leyti hreyfigetu fólks með hjálpartækjum. MND-teymi Landspítalans annast mikilvægan þátt í umönnun sjúklinga og aðstandenda þeirra. Sérhæft fólk er í teyminu, sem sjúklingar geta leitað til með litlum fyrirvara. Hrörnun MND-sjúklinga er oftast mjög hröð og því er mikilvægt að grípa tímanlega til úrræða sem gert geta gagn, hvort sem um er að ræða lyfjagjöf eða útvegun hjálpartækja. Eitt mikilvægasta verkefni MND-teymisins er, að tryggja að tiltæk úrræði gagnist sjúklingunum sem fyrst og berist þeim ekki um seinan.

 

Ekki er mikil von til að lækning við MND finnist fyrir tilviljun. Ætla verður að fyrst verði að finna upptök sjúkdómsins, síðan komi leit að orsaka-sambandi sem leiðir til visnunar hreyfitauganna og loks rannsóknir til að finna leiðir til að rjúfa orsakasambandið, eða stöðva sjúkdóminn við upptök. Ekki er ennþá hægt að segja með vissu hvar upptök MND er að finna, þótt tilgátur skorti ekki. Hugsanlega geta upptökin verið margskonar, sem valda ákveðnu orsakasambandi sem leiðir til MND sjúkdómseinkenna. Verið er að reyna lækningu með stofnfrumum, lyfjum sem menn vonast til að lækni sjúkdóminn og lyfjum sem hugsanlega gætu bælt starfsemi ákveðinna gallarra prótína, sem gefa frá sér eiturefni. Tilgáturnar eru margar, sem aðkallandi er að fái rannsókn, en fjármunir til MND-rannsókna liggja ekki á lausu.

 

Stofnað hefur verið félag til að vinna að MND-rannsóknum og nefnist það »Alþjóðleg miðstöð rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum«. Vonir eru bundnar við að stjórnvöld sjái ástæðu til að veita félaginu fjármagn, svo að það geti sinnt verkefnum sínum. Fjármögnunar verður einnig leitað til einstaklinga og fyrirtækja. Samið hefur verið um samstarf við vísindamenn í Svíþjóð og   leitað verður víðar eftir samstarfsmönnum. Fyrstu verkefnin verða meðal annars fólgin í að leita stökkbreytinga hjá MND-sjúklingum á Íslandi  og að þróa aðferðir við sjúkdómsgreiningu. Ekki er að vænta lækningar á neinum meinsemdum nema orsakir og framgangur sjúkdómsins sé að fullu ljós. Núna er einstakt tækifæri fyrir Ísland, að koma sterkt inn á vettvang rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum. Vísindamenn og aðstaða er fyrir hendi í landinu og samstarf tryggt við erlenda vísindamenn. »Alþjóðleg miðstöð rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum« ætlar að ná árangri með rannsóknum sínum.

><<>>< 

Stökkbreytta genið SOD1-G93S (fundið hjá MND-sjúklingum á Íslandi og Japan)

MND-félagið	MS-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið
Alþjóða-MND	MND-Svíþjóð	HSP í USA	MND í USA	ALS Therapy	VIB-Belgía

  

 

  Alþjóðleg miðstöð rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum

International Center for Research on Motor Neuron Diseases

ICRon-MND

 

	Skýrslur um SOD1-G93S
2012	SOD1-N196 mutation in a family with amyotrophic lateral sclerosis
2012	The genetics and neuropathology of amyotrophic lateral sclerosis
2011	High-Resolution Melting (HRM) Analysis of the Cu/Zn Superoxide Dismutase (SOD1) Gene in Japanese Sporadic Amyotrophic Lateral Sclerosis (SALS) Patients
2011	SOD1 G93D sporadic amyotrophic lateral sclerosis (SALS) patient with rapid progression and concomitant novel ANG variant
2011	Decreased stability and increased formation of soluble aggregates by immature superoxide dismutase do not account for disease severity in ALS
2010	Phenotypic Heterogeneity in a SOD1 G93D Italian ALS Family: An Example of Human Model to Study a Complex Disease
2010	Wild-type and mutant SOD1 share an aberrant conformation and a common pathogenic pathway in ALS
2010	SOD1 Mutations in Amyotrophic Lateral Sclerosis
2010	SOD1, ANG, VAPB, TARDBP, and FUS mutations in familial Amyotrophic Lateral Sclerosis: genotype-phenotype correlations
2010	Identification of compounds protective against G93A-SOD1 toxicity for the treatment of amyotrophic lateral sclerosis
2009	SOD1 G93D mutation presenting as paucisymptomatic amyotrophic lateral sclerosis
2009	Heterozygous SOD1 D90A mutation presenting as slowly progressive predominant upper motor neuron amyotrophic lateral sclerosis
2009	Variation in aggregation propensities among ALS-associated variants of SOD1: Correlation to human disease
2008	Familial amyotrophic lateral sclerosis with Gly93Ser mutation in Cu/Zn superoxide dismutase: A clinical and neuropathological study
2008	Protein Aggregation and Protein Instability Govern Familial Amyotrophic Lateral Sclerosis Patient Survival
2007	Mutant SOD1-induced neuronal toxicity is mediated by increased mitochondrial superoxide levels
2006	Calorimetric Analysis of Thermodynamic Stability and mutation Aggregation for Apo and Holo ALS-associated Gly-93 Mutants of Superoxide Dismutase
2006	The G93C Mutation in Superoxide Dismutase 1. Clinicopathologic Phenotype and Prognosis
2005	SOD1 mutations in amyotrophic lateral sclerosis. Results from a multicenter Italian study
2002	Anticipation in familial amyotrophic lateral sclerosis with SOD1-G93S mutation
2000	Recessively inherited amyotrophic lateral sclerosis: a German family with the D90A CuZn-SOD mutation
1997	Prominent sensory and autonomic disturbances in familial amyotrophic lateral sclerosis with a Gly93Ser mutation in the SOD1 gene
1997	Familial ALS is associated with mutations in all exons of SOD1: a novel mutation in exon 3 (Gly72Ser)
1997	Phenotypic heterogeneity in motor neuron disease patients with CuZnsuperoxide dismutase mutations in Scandinavia
1996	Cu/Zn superoxide gene mutations in amyotrophic lateral sclerosis: correlation between genotype and clinical features
1996	Three novel mutations and two variants in the gene for Cu/Zn superoxide dismutase in familial amyotrophic lateral sclerosis
1994	Superoxide dismutase 1 with mutations linked to familial amyotrophic lateral sclerosis possesses significant activity
	SOD1 Mutations Regions

  

Vesicle traffic defects in the wobbler mouse- and human ALS patients skin fibroblasts

MND-félagið	MS-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið
Alþjóða-MND	MND-Svíþjóð	HSP í USA	MND í USA	ALS Therapy	VIB-Belgía

  

 

  Alþjóðleg miðstöð rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum

International Center for Research on Motor Neuron Diseases

ICRon-MND

  

 

Vesicle traffic defects in the wobbler mouse-

and human ALS patients skin fibroblasts.

 

Páll Ragnar Karlsson.

Þetta er úrdráttur úr fyrirlestri, sem höfundur hélt á fundi hjá MND-félaginu á árinu 2010. Byggði fyrirlesturinn á M.Sc. skýrslu höfundar, sem hann lauk við í júní 2009. Höfundur mun ljúka Ph.D. námi frá Aarhus háskóla í byrjun árs 2013.

 

 ><<>>< 
  

Tilgangur rannsóknarinnar var að koma á fót skimunarprófi fyrir galla í frumuflutningum í frumurækt frá músa-húðfíbróblöstum og mennskum ALS sjúklingum. Hugsunin á bak við rannsóknina byggist á blöðrum í frumum sem flytjast milli svæða. Hugsanlegt er að galli í flutningunum sé úrslitaþáttur fyrir hreyfitaugasjúkdóma líkt og MND. Rannsóknarhópurinn sem ég var hluti af hafði áður séð þennan galla í músafósturvísum. Hér könnuðum við hvort við myndum sjá sama galla í húðfíbróblöstum wobbler músa (dýramódel fyrir MND sjúkdóminn, þ.e. mús sem er með flestöll helstu einkenni hinn mennska MND sjúkdóms), og að hefja rannsóknir frá húðfrumum MND sjúklinga. Skimunarprófinu sem komið var á fót gengur út á eiturefna-upptöku og útbreiðslu mannósa-6-fosfat sameindarinnar.

Ný prótein eru búin til í frymisnetinu (sjá mynd, rough/smooth endoplasmic reticulum). Próteinin eru svo flutt frá slétta frymisnetinu yfir í cis-enda golgi kerfisins í flutningsbólum. Próteinin fara svo í gegn um golgi kerfið og því lengra sem þau fara inn í golgi kerfið, þroskast próteinin og fara svo loks úr golgi kerfinu á trans-hliðinni sem fullþroska prótein. Próteinin eru svo annað hvort nýtt innan frumunnar eða þau flutt út úr frumunni til að sinna verkum sínum. Það er galli í þessum flutningum sem fundist hefur í frumum wobblermúsa-fósturvísa.

Hægt er að kanna hvort flutningsleið próteina á milli þessara tveggja mikilvægu frumulíffæra sé í lagi með því að láta frumurnar taka upp eitur frá kólerubakteríunni. Þegar frumurnar taka eitrið upp ferðast það vanalega í gegn um golgi kerfið líkt og prótein og á að fara út trans megin.

Með því að merkja golgi kerfið með einum lit og kólerueitrið með öðrum er hægt að sjá bæði staðsetningu golgi kerfisins og eitursins með smásjá sem kölluð er confocal smásjá.

Tilraunirnar voru gerðar í frumutækt. Það er að segja húðsýni voru tekin úr heilbrigðum músum og wobblermúsum ásamt fjórum MND sjúklingum og tveimur heilbrigðum ættingjum eins þeirra. Frumur voru síðan ræktaðar út frá þessum sýnum til þess að gera tilraunir á. Á myndinni fyrir neðan má sjá dæmi um hvernig litun í eiturefnaprófi mannafruma lítur út.

Á myndinni eru frumur sem hafa fengið að taka upp kólerueitrið (grænt) í 20 mínútur og á að vera í og við golgi kerfið (rautt). Efri myndalínan sýnir heilbrigðar frumur en sú neðri frumur frá MND sjúklingi.

Það er erfitt að dæma aðeins út frá myndunum hvort það sé meira eitur við golgi kerfið, þar sem það á að vera ef allt sé eðlilegt, hjá MND sjúklingnum eða hjá heilbrigða ættingjanum. Út frá vísindalegu sjónarmiði er það heldur ekki nægjanlegt að skoða einungis myndirnar. Það þarf að mæla á einhvern hátt hversu hátt hlutfall af því eitri sem er komið inn í frumuna, er í golgi kerfinu. Það er gert í confocal smásjánni. Hún getur talið alla þá grænu punkta sem eru inn í frumunni – einnig þá sem eru í rauðu punktunum. Tölvan reiknar svo út hlutfall grænna punkta í rauðum punktum og kemur út með tölu frá 0 og upp í 1, þar sem 0 merkir að ekkert eitur er í golgi kerfinu (0%) og 1 merkir að allt eitrið sem er inni í frumunni er staðsett í golgi kerfinu (100%).

Niðurstöður þessara mælinga má sjá á myndunum á næstu síðu. Vinstri hliðin sýnir niðurstöður mælinganna fyrir mýsnar og hægri myndin niðurstöður fyrir mennsku frumurnar. Bláu súlurnar eru heilbrigðar mýs og menn á meðan aðrir litir (hægra megin við bláu súlurnar) eru MND sjúkar (wobbler) mýs og MND sjúklingar. Tveir heilbrigðir einstaklingar voru mældir hjá mönnunum og eru um 20 mælingar á bak við hverja súlu. Á X ásnum (lárétt) er tími í mínútum en á Y ásnum (lóðrétt) er magn eiturs mælt í golgi kerfinu (0.1 = 10% af eitrinu er í golgi kerfinu). Niðurstöðurnar hjá músunum sýna að það er stærðfræðilega marktækur munur á eitri í golgi kerfinu milli músategundanna eftir 10 mínútna upptöku og síðar (mælt var eftir 5, 10, 20 og 40 mínútur), táknað með stjörnu. Þegar MND sjúklingarnir og heilbrigðu ættingjarnir eru bornir saman sést stærðfræðilega marktækur munur eftir 5, 20 og 40 mínútur en einhverra hluta vegna ekki eftir 10 mínútur.

Önnur próf voru einnig gerð, til dæmis var kannað hvar sameindin mannose-6-fosfat er til staðar í frumunum. Ef allt er eðlilegt á sameindin að vera í og við golgi-kerfið. Sé golgi kerfið hins vegar bilað eða ekki til staðar er sameindin á víð og dreif í frumunni. Rannsóknir okkar sýna að sameindin sé meira dreifð hjá wobbler músafrumunum en hjá heilbrigðu músafrumunum. Einnig gerðum við frumuátspróf þar sem við útilokuðum að sjúku frumurnar ættu erfiðara með að taka upp eitur og efni frá umhverfi sínu en heilbrigðu frumurnar. Frumurnar eiga jafn auðvelt með að taka eitrið upp.

Helstu niðurstöður okkar eru að flutningsgallar eru séðir í húðfrumum músafósturvísa, fíbróblöstum úr húð wobbler músa og (amk hér) ALS sjúklinga með SOD1 stökkbreytinguna. Meirihluti MPR gæti verið á röngum stöðum í frumunum, hugsanlega vegna MPR uppsöfnunar í litlum flutningsbólum fyrir neðan svokölluð endosome (Pérez-Victoria, 2008) eða vegna umferðarstíflu við trans golgi kerfið; þau sameinast hvort öðru, sem leiðir til stórra endosomal sameinda (Schmitt-John, P. Karlsson).

Að lokum tókst að setja á fót hagnýtt skimunarpróf til að auðkenna galla í frumuflutningum. Við athuguðum þó aðeins fjóra MND sjúklinga og tvo heilbrigða ættingja eins þeirra. Frekari prófanir þarf því að gera á frumum frá MND sjúklingum. Þá gætum við hafa kynnt fyrstu skrefin að mögulegum meðferðum þar sem hægt er að nota skimunarprófið fyrir lyfjafræðilegri skimun að sameindum með gagnleg áhrif á frumuflutninga.

 ><<>>< 
  

Fréttatilkynning um stofnun Alþjóðlegrar miðstöðvar MND-rannsókna

MND-félagið	MS-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið	MND-félagið
Alþjóða-MND	MND-Svíþjóð	HSP í USA	MND í USA	ALS Therapy	VIB-Belgía

  

 

  Alþjóðleg miðstöð rannsókna á hreyfitauga sjúkdómum

International Center for Research on Motor Neuron Diseases

ICRon-MND

  

 

Fréttatilkynning 15. desember 2012.

 

Alþjóðleg miðstöð MND-rannsókna var stofnuð 08. nóvember 2012 og er hugsjónafélag, sem verja mun öllum rekstrarhagnaði til rannsókna. Tilgangur þess er að stuðla að rannsóknum á hreyfitauga sjúkdómum, í samstarfi við erlendar og innlendar vísindastofnanir. Verkefnin eru fólgin í nákvæmri sjúkdómsgreiningu MND-sjúklinga á Íslandi, rannsóknum á orsökum hreyfitauga sjúkdóma og leitar að lækningu á þeim.

Félagið mun hafi náið samstarf við félagasamtök fólks með hreyfitauga sjúkdóma, heilbrigðisyfirvöld, heilbrigðisstofnanir, rannsóknar-stofnanir á sviði líffræði og sjálfstætt starfandi vísindamenn. Að sjálfsögðu mun félagið einnig hafa náið samráð við Persónunefnd og Vísindasiðanefnd.

Hreyfitauga sjúkdómar þekkja engin landamæri og litlu skiptir hvar í heiminum þekkingar á þeim er aflað. Fjármagns til verkefna á vegum félagsins verður leitað bæði innanlands og utan.

Nú þegar hefur tekist traust samband við nokkrar erlendar rannsóknar-stofnanir, á sviði hreyfitauga sjúkdóma. Geta má sérstaklega eftirfarandi vísindamanna:

·       Peter Munch Andersen, prófessor í taugalækningum við Háskólann í Umeå, Svíþjóð.

·       Chantal Tallaksen, prófessor í taugalækningum við Háskólann í Osló, Norvegi.

·       John K. Fink, prófessor í taugalækningum við Háskólann í Michigan, Bandaríkjunum.

Félagið auglýsir eftir vísindamönnum til starfa við rannsóknir á hreyfitauga sjúkdómum og munu þeir hafa starfsaðstöðu bæði hér heima og erlendis. Félagið hefur einnig möguleika, að styrkja námsmenn í doktorsnámi, enda vinni þeir að verkefnum á sviði hreyfitauga sjúkdóma.

Í stjórn félagsins eru:

Loftur Altice Þorsteinsson, verkfræðingur. Sími:5887766.

Grétar Guðmundsson, taugalæknir MND-teymis Landsspítala.

Pétur Henry Petersen, taugalíffræðingur og lektor við Háskóla Íslands.

Páll Ragnar Karlsson, sameindalíffræðingur, Háskólasjúkrahúsið í Aarhus, Danmörku.

 

 

Íslendingar sem sóttu MND-ráðstefnu í Chicago í desember 2012

 ><<>><